Een populaire theorie binnen de kwantummechanica stelt dat de staat van een deeltje verandert zodra het wordt waargenomen. Het gedrag van materie wordt dus in feite bepaald door observatie.

Toen ik dat las kwam ik op de gedachte dat er wel overeenkomsten zijn met de muziek. Ik heb altijd het gevoel gehad dat op het moment je voor een publiek speelt de muziek transformeert en totaal anders wordt dan bijvoorbeeld thuis spelen zonder publiek. Natuurlijk is de beleving van het muziek maken met publiek anders, maar ik doel eigenlijk op hoe de muziek verloopt, de intensiteit en de betekenis die het krijgt met publiek. Zou het zo kunnen zijn dat de inhoudelijkheid van de muziek eigenlijk alleen tot stand kan komen als het geobserveerd (beluisterd) wordt? Het publiek is dan niet zo maar een toehoorder, maar bepaalt voor een deel dat het een bepaalde muziek wordt en in bepaalde mate welke betekenis het krijgt.

Spelen voor jezelf of studeren is niets meer dan de voorbereiding van een uiteindelijk proces. Zo heb ik het in ieder geval altijd ervaren. Zonder publiek kom ik niet in het juiste muzikale proces. De muziek heeft voor mij een beperkte betekenis tot het moment dat ik het speel voor publiek.

Bovendien is er ook nog eens verschil van publiek. Als het publiek er zin in heeft en de sfeer goed is verloopt het proces een stuk beter dan wanneer je in een zaal speelt waarbij het publiek bijvoorbeeld niet enthousiast te krijgen is.

KWALITEIT VAN PUBLIEK
Je zou dus kunnen stellen dat de kwaliteit van de observatie de muziek een andere betekenis geeft. In dat licht is de kwaliteit van het publiek dan dus ook een onderdeel van de kwaliteit van de muziek. Niet dat ik bedoel dat het publiek er enige kennis over moet hebben, maar ik doel op het feit dat het publiek de intentie moet hebben om de muziek de juiste aandacht te geven en niet om het bijvoorbeeld alleen te willen consumeren.

Muziek maken in de vorm van een consumptieartikel levert dus wat anders op. Ik durf wel te zeggen dat bijvoorbeeld het spelen van muziek op de achtergrond in feite geen inhoudelijke muziek oplevert. Zelfs niet als het wel inhoudelijke muziek is. Zoiets als het spelen van een strijkkwartet van Beethoven bij een receptie. Dat zal nooit een synergie opleveren en is misschien zelfs wel zinloos.

SEKS
Het bekijken van een concert op YouTube, tv of wat dan ook levert als publiek zijnde nooit de ervaring op zoals bij een live concert. Bij een live concert wordt je bij een proces betrokken dat in feite door twee partijen, waarvan jezelf er een van bent als luisteraar, tot stand komt. Feitelijk sta je, bij het bekijken van een YouTube filmpje naar iemands andere ervaring te kijken en ben je een buitenstaander. Een surrogaatervaring eigenlijk. Zoiets als alles weten over seks en het bekeken hebben op internet, maar het nooit doen.

Wat dat betreft heb ik ook nooit begrepen wat er aan is om in een hele grote zaal bij een evenement een concert te zien. Je hebt in feite nauwelijks contact met de muziek. Je ziet ook eigenlijk niets want, de artiest staat te ver van je af en van ellende zit je maar naar een groot tv scherm te kijken van datzelfde optreden. De kick zal wel zijn dat je met een enorme groep bij elkaar staat wat je dan een gevoel moet geven dat er iets speciaals gebeurt.

DECORUM
Natuurlijk moet alle muziek kunnen en zijn plek hebben. Je moet er niet aan denken dat je altijd als er muziek is je in een inhoudelijk verhaal moet worden gezogen. Muziek is ook gewoon prettig om om je heen te hebben met sommige activiteiten. Het is in feite een compleet maken van een decorum. Je bent het huis aan het opruimen, zit in de auto van A naar B, gaat uit je plaat met een pilletje op een dansfeest, het moet allemaal kunnen en voor alles is een tijd en plek. Muziek als toevoeging. En dat is helemaal prima. Maar je bent dan als luisteraar niet een onderdeel van een proces.

CLUBGEVOEL
Het uitvoeren van de muziek en de invloed wat het publiek dan heeft op de muziek, horen bij elkaar. Als musicus voel ik dat het meest als ik dicht op het publiek sta te spelen. Hoe leuk het ook is en wat voor kick het ook geeft om in een grote zaal te spelen, het haalt het nooit bij spelen in een kleine club. Jammer maar de tijd dat je overal kleine jazzclubs had waar livemuziek als gewoon werd beschouwd is wel voorbij. Ze zijn op een hand te tellen, maar als ik er speel koester ik dat moment.

Ben van den Dungen